نفوس – سعید مؤذنی: توسعه ریلی کشور یکی از اولویت‌‌های جمهوری اسلامی ایران است و در اسناد بالادستی بارها بر توسعه حمل و نقل ریلی در بخش بار و مسافر و رسیدن به سهم ۳۰ درصدی حمل بار و ۲۰ درصدی جابه‌جایی مسافر تأکید شده است.
در این راستا تکمیل و توسعه زیرساخت‌‌های ریلی برای تحقق این اهداف در دستور کار دولت قرار دارد و با وجود پرهزینه بودن، برنامه دولت برای تکمیل خطوط ریلی نیمه‌کاره، دارای اولویت است.
در راستای بررسی آخرین وضعیت ساخت خطوط ریلی کشور، سراغ خیرالله خادمی، مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور رفتیم و با وی گفت‌‌وگویی در این‌باره داشتیم.
* توسعه ریلی در هر استان طبق اسناد بالادستی توسعه کشور
فارس: با توجه به وسعت جغرافیایی کشور و پهناوری خاک جمهوری اسلامی ایران، چه برنامه توسعه‌ای در حوزه ریلی می‌توان برای کشور متصور بود؟
خادمی: موقعیت استراتژیک ایران در منطقه در زمینه حمل و نقل و ترانزیت، فرصتی اقتصادی بسیار ویژه‌ای برای کشور فراهم کرده است، توسعه و تکمیل شبکه حمل و نقل علاوه بر رفع نیازهای حمل و نقل داخلی، اتصال بنادر و پشتیبانی از صنایع، معادن و کشاورزی می‌تواند گره گشای کریدورهای حمل و نقل بین المللی نیز باشد، کریدورهای موجود در کشور نقش تعیین کننده در حجم مبادلات و ترانزیت کالا و مسافر دارد که به تایید کارشناسان اقتصادی، این پیامدهای مؤثر و مثبت اقتصادی اجتماعی و سیاسی در پی خواهد داشت.
وجود دریای خزر در شمال، خلیج فارس در جنوب و دریای عمان و به تبع آن دستیابی به اقیانوس هند از ایران پل ارتباطی بین شرق و غرب آسیا و همچنین گذرگاه دو قاره آسیا و اروپا ساخته است، با وجود چنین شرایط خاص و استراتژیکی و قابلیت ترانزیت در کشورمان توسعه خطوط ریلی و استفاده بهینه از خطوط و رفع حلقه های مفقوده در راستای توسعه ترانزیت در کشورمان از اهمیت بسزایی برخوردار است.
از نگاهی دیگر اتصال مراکز استان ها به شبکه ریلی برای سهولت، کم هزینه کردن جابه‌جایی مسافر و حمل کالا، کاهش تصادفات رانندگی، صرفه جویی در مصرف سوخت و ارتقاء سطح ایمنی حمل و نقل، به عنوان یک تکلیف طبق برنامه‌های توسعه‌ای برای هر استان مدنظر قرار دارد.
* سیاست‌گذاری دولت و کشور در زمینه توسعه شبکه حمل‌‌‌‌و‌نقل
فارس: برنامه کلی دولت سیزدهم برای توسعه حمل و نقل ریلی در بخش زیرساخت‌ها در چه قالبی تدوین شده است؟
خادمی: توسعه خطوط ریلی در کشور بر اساس اسناد بالادستی در بندهای ۲۴ و ۲۵ سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه از سوی مقام معظم رهبری صورت می‌گیرد و ذیل همین سیاست ها ۳ رویکرد اصلی در توسعه شبکه ریلی کشور دنبال می شود که شرکت مادر تخصصی ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور طبق همین سیاست ها و بر اساس بودجه ای که برای هر پروژه از سوی سازمان برنامه و بودجه در نظر گرفته می شود تنها مسئول نظارت بر اجرای پروژه‌ها است.
اگر چه رسیدن به هدف اصلی بهره‌مندی از ظرفیت مدل حمل و نقل ریلی علاوه بر توسعه و بهبود زیرساخت‌ها نیازمند هماهنگی و کارآیی مناسب بنادر، گمرک و ضوابط و دستورالعمل های مناسب و به‌ویژه بهینه کردن بهره‌برداری از خطوط ریلی کشور است، اما عدم دستیابی به این امر نباید بر دیدگاه توسعه ریلی کشور به‌عنوان یک ضرورت مهم، مؤثر واقع شود.
در همین راستا در سال‌های اخیر با وجود همه مشکلات و تحریم‌های ظالمانه، کمبود اعتبارات و افزایش هزینه‌های به‌وجود آمده ابرپروژه های بزرگی در راستای اهداف از پیش گفته شده در دست ساخت است و یا به بهره‌برداری رسیده است که می‌توان به پروژه های ریلی قزوین-رشت با طول ۱۶۵ کیلومتر که در آن طولی بیش از ۳۰ کیلومتر پل و تونل را شامل می شود، اشاره کرد.
فارس: خط‌آهن قزوین-رشت در ادامه قرار بود به انزلی، آستارای ایران و در گام بعد آستارای آذربایجان متصل شود، اما سپس ادامه این پروژه تا کاسپین به شرکت ساخت محول شد، ساخت این خط الان در چه مرحله‌ای است؟
خادمی: بله، راه‌آهن رشت-انزلی (کاسپین) در سخت ترین نقاط کشور از حیث تأمین مصالح، تملک اراضی، تثبیت بستر و مسیر از شالیزارها و باتلاق‌های موجود واقع شده است و عملاً دریای خلیج فارس را به دریای خزر متصل کرده و بهره‌مندی کشورمان از ظرفیت ریلی کریدور شمال-جنوب را فراهم می‌کند، این کار سخت و دشوار باوجود اینکه عموماً پروژه های ریلی عمر ساخت بیش از ۱۰ سال را دارند در فاصله زمانی کمتر از سه سال کار واقعی اتفاق می افتد که در نوع خود کم نظیر است.
* اتصال ۲۲ مرکز استان کشور به شبکه ریلی/ اتصال ۳ استان دیگر تا پایان ۱۴۰۲
فارس: در حال حاضر چند استان به شبکه ریلی متصل است؟
خادمی: اتصال ۲۲ مرکز استان کشور به شبکه ریلی که ۵ مورد آن نظیر استان‌های همدان، کرمانشاه، گیلان، آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی از یک مسیر میانبر با کاهش طول ۱۱۴ کیلومتری نیز برگ زرینی از خدمات نظام جمهوری اسلامی ایران در عرصه توسعه شبکه های ریلی است.
در همین راستا تداوم کار و پیگیری برای اتصال ۳ مرکز استان دیگر شامل استان‌های کردستان، اردبیل و چهارمحال بختیاری نیز در سال جاری و سال آتی صورت گرفته است تا به عنوان ۲۳ ،۲۴ و ۲۵ مین مراکز استان از نعمت حمل و نقل ریلی برخوردار شوند.
* تکمیل ۱۵۵ کیلومتر از خط آهن چابهار-زاهدان در آینده نزدیک
فارس: یکی از مهم‌ترین و اولویت‌دارترین پروژه‌‌های ریلی کشور در حال حاضر خط‌آهن چابهار-زاهدان است، مزایای بی‌شمار این خط ریلی در توسعه ترانزیت و توسعه محور شرق، موجب شد به دستور مقام معظم رهبری ۳۰۰ میلیون یورو از محل صندوق توسعه ملی به این خط‌آهن اختصاص یابد، آخرین وضعیت پیشرفت این خط ریلی را تشریح کنید.
خادمی: بله، در راستای توسعه شرق کشور و طرح توسعه سواحل مکران، راه‌آهن چابهار- زاهدان به طول ۶۳۳ کیلومتر با احتساب ایستگاه‌ها ۷۵۰ کیلومتر، در دستور کار وزارت راه و شهرسازی قرار گرفت، این پروژه با هدف ایجاد کریدور شمال – جنوب در شرق کشور و اتصال بندر چابهار به شبکه ریلی و بهره‌مندی از مزایای ترانزیت راه‌آهن از طریق اتصال آسیای میانه و افغانستان به آبهای آزاد اقیانوسی، طراحی و عملیات اجرایی آن از سال ۹۲ آغاز شد.
این خط ریلی از بندر چابهار آغاز می‌شود و پس از عبور از شهرهای نیک‌شهر، ایرانشهر و خاش به زاهدان متصل می‌شود. این پروژه در قالب ۸ قطعه اجرا می‌شود، این پروژه ریلی با پیمانکاری قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء و به کارفرمایی دولت و شرکت مادر تخصصی ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور اجرا می‌شود.
یکی از مسیرهای ریلی در حال ساخت کشور که از نظر حجم عملیات اجرایی و پیچیدگی های اجرای کار یک ابر پروژه در سطح داخلی و منطقه خاورمیانه محسوب می‌شود، همین راه‌آهن چابهار- زاهدان است که با استفاده از توان مهندسی داخل کشور با کمترین هزینه ممکن در متوسط راه‌آهن سازی کشور ساخته می شود.
خط‌آهن چابهار-زاهدان در حال حاضر به پیشرفت فیزیکی قابل قبول حدود ۶۰ درصدی با طول عملیات ریل‌گذاری اتمام یافته حدفاصل زاهدان-خاش به‌طول ۱۵۴ کیلومتر و با احتساب ایستگاه‌ها حدود ۱۸۰ کیلومتر رسیده است و تا ابتدای ماه آینده به‌عنوان فاز اول، بهره‌برداری بخشی از این ابر پروژه ریلی حدفاصل زاهدان تا خاش صورت می‌گیرد.
* تکمیل مسیر ریلی چابهار-زاهدان تا پایان سال ۱۴۰۲ در صورت تأمین مالی
فارس: اشاره کردید که قطعه خط‌آهن زاهدان-خاش در آینده نزدیک افتتاح می‌شود، پیش‌بینی می‌کنید کل مسیر ریلی چابهار-زاهدان چه زمانی تکمیل شود؟
خادمی: در این پروژه در چند سال اخیر انجام عملیات خاکبرداری و خاکریزی به ترتیب ۳۵ میلیون متر مکعب و ۱۶ میلیون مترمکعب و بتن ریزی بیش از ۵/۱ میلیون مترمکعب و سابگرید شدن مسیر با طول حدود ۴۳۶ کیلومتر انجام شد و امیدداریم انشاءالله تا پایان سال ۱۴۰۲ در صورت تأمین مالی، پروژه راه‌آهن چابهار-زاهدان به بهره‌برداری نهایی و کامل برسد.
* مشکلات و موانع بر سر ساخت خطوط ریلی
فارس: چرا شرط تأمین مالی را برای افتتاح خط در پایان ۱۴۰۲ مطرح کردید؟
خادمی: ساخت شبکه ریلی در کشور با توجه به هزینه‌های بالای اجرا، یک فرق عمده با احداث خطوط جاده ای دارد که علاوه بر هزینه‌های اجرای بالا، نیازمند اجرای عملیات زیرسازی، روسازی، علایم و ارتباطات و سیگنالینگ و ساختمان‌های ایستگاه است که پیشرفت همه این بخش‌ها نیازمند بودجه کافی و اعتبار مورد نیاز است تا طبق برنامه زمان‌بندی در همه زمینه‌ها تکمیل و آماده بهره‌برداری شود.
همه این جنبه‌ها را با صعوبت عملیات اجرایی در شرایط ویژه جغرافیایی و توپوگرافی زمین در نظر بگیرید، در برخی موانع، بهره‌برداری در موعد مقرر بعضی از خطوط ریلی قابل توجیه می‌شود.
* سرعت سیر قطارهای باری و مسافری در راه‌آهن چابهار-زاهدان
فارس: جزئیات دقیق‌تری از پیشرفت این مسیر ریلی در فازهای مختلف آن را توضیح دهید.
خادمی: راه‌آهن چابهار-زاهدان به صورت یک خطه اجرا می‌شود و سرعت طرح برای قطارهای مسافری ۱۶۰ کیلومتر بر ساعت و برای قطارهای باری ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت طراحی شده است؛ در این پروژه ۱۳۷ پل بزرگ به طول ۱۸ هزار و ۱۹۰ متر، ۱۸۷۴ دستگاه پل کوچک به طول ۹۹۰۵ متر، ۴۰ دستگاه تونل به طول ۱۶ هزار و ۹۹۴ متر، ۵۶ دستگاه تقاطع به طول ۱۳۴۸ متر و ۳۱ ایستگاه لحاظ شده است.
همانطور که گفته شد در حال حاضر این خط ریلی ۶۰ درصد پیشرفت فیزیکی و ۶۲ درصد پیشرفت ریالی دارد، ضمن آنکه در زیرسازی ۷۲ درصد، در روسازی ۲۴ درصد و در ساختمان پروژه ۶ درصد پیشرفت داشته‌ایم.
همچنین اگر بخواهیم میزان پیشرفت پروژه را به تفکیک داشته باشیم، در بخش تونل‌ها ۳۹ درصد پیشرفت، در بخش پل‌های بزرگ ۴۲ درصد پیشرفت، در بخش پل‌های کوچک ۶۲ درصد و در تقاطع‌ها ۴۲ درصد پیشرفت فیزیکی داریم.
* آخرین وضعیت پیشرفت فیزیکی ایستگاه‌‌های راه‌آهن چابهار-زاهدان
فارس: در این خط‌آهن چند ایستگاه راه‌آهن ساخته خواهد شد؟
خادمی: ببینید، در چابهار ایستگاهی به مساحت ۱۸ هزار و ۳۲۰ مترمربع ساخته خواهد شد که ایستگاه درجه یک خواهد بود، در نیک‌شهر ایستگاه درجه دو به مساحت ۴ هزار و ۱۵۶ مترمربع و در ایرانشهر ایستگاه درجه ۲ به مساحت ۱۵ هزار و ۷۷۵ مترمربع ساخته خواهد شد.
در خاش ایستگاه درجه ۲ به مساحت ۳ هزار و ۹۱۵ مترمربع ساخته خواهد شد که در حال حاضر پیشرفت فیزیکی ساختمان اصلی ۸۳ درصد است، همچنین ۲۷ ایستگاه درجه ۳ در خط‌آهن زاهدان – چابهار خواهیم داشت که در حال حاضر ۱۰٫۳ درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
* جزئیات پیشرفت فیزیکی قطعه زاهدان-خاش
فارس: قطعات ۷ و ۸ این پروژه از خاش تا زاهدان که قرار است در آینده نزدیک تکمیل شود، چه میزان پیشرفت دارد؟
خادمی: در این قطعات تاکنون ۱۵۵ کیلومتر علائم ثابت خطی، ۷ دستگاه دکل و ۷ دستگاه سیستم SDH در قالب علائم و تجهیزات ارتباطی اجرا شده است. همچنین در بخش فیبر نوری این قطعات ۱۵۵ کیلومتر حفاری کانال، ۱۵۵ کیلومتر کابل‌گذاری و ۱۵۵ کیلومتر پر کردن کانال اجرا شد.
* خط‌آهن چابهار تاکنون ۲۰۰ میلیون یورو از صندوق توسعه گرفت
فارس: از محل مصوبه ۳۰۰ میلیون یورو صندوق توسعه تاکنون چه میزان اعتبار اختصاص یافت؟
خادمی: در این پروژه از محل منابع صندوق توسعه ملی ۲۰۰ میلیون یورو اعتبار اختصاص یافت که معادل حدود ۴ هزار و ۶۱۱ میلیارد تومان است، همچنین منابع عمومی و سایر منابع این پروژه ۱۲۸۸ میلیارد تومان است و جمع کل منابع مالی و اعتباری پروژه ۵ هزار و ۸۹۹ میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومان است.
* ساخت راه‌آهن در ایران حامی تولید ملی/ ریل پروژه‌ها از داخل تأمین می‌شود
فارس: از چندی پیش تولید ریل ملی در کشورمان فعال شد، تولیدکننده ریل ملی (ذوب‌آهن اصفهان) معتقد است در صورت افزایش تقاضا نرخ‌ها نیز به قیمت‌های جهانی نزدیک‌تر می‌شود، هم‌اکنون شما در اجرای پروژه‌‌های ریلی چه میزان از ریل ملی استفاده می‌کنید؟
خادمی: صنعت ریلی کشور در اوایل انقلاب چه در زمینه مهندسی و چه تجهیزات به خارج از کشور وابسته بود و تنها راه حل برون رفت از این شرایط تلاش برای بومی سازی این روند در داخل کشور بود که طی چهار دهه بعد از انقلاب اسلامی با تلاش و جدیت پیگیری شد.
شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور با بستر‌سازی در این حوزه بسیار پیشرو عمل کرده است و با ایجاد یک یک بازار مصرف مطمئن شرایط را برای تولید ریل ملی فراهم کرده است، این قدرت و توانایی از گذشته وجود داشت اما بستر آن فراهم نبود. در حال حاضر ریل مورد نیاز پروژه ها در داخل کشور تولید می‌شود و ما هم از همه تولیدات داخلی استفاده می‌کنیم که اگر این رویداد محقق نمی شد با توجه به تحریم ها و شرایط ویژه اقتصادی صنعت ساخت راه آهن در کشور تعطیل بود.
تولید سوزن ریل نیز یکی دیگر از این عرصه‌ها در خودکفایی ساخت راه آهن کشور است. در حال حاضر در هیچ یک از پروژه های ریلی کشور با محدودیت برای سوزن مواجه نیستیم و حتی فراتر از نیاز تولیدات وجود دارد، همچنین در سیستم‌های ارتباطی راه‌آهن نیز با کمک به شرکت‌های دانش بنیان عرصه برای خودکفایی بخش های مختلف کشور از سوی شرکت ساخت و توسعه فراهم شده است.
انتهای پیام/ ت ۲۹۳
